Πηγαίνοντας πίσω στο 1928, κατά τη διάρκεια παρουσίασης στο Institute of Actuaries του Λονδίνου, ένας εκ των επισκεπτών, ο R.G. Hawtrey, ανέφερε ότι θα ήταν καλό να δοθεί στους ασφαλισμένους η δυνατότητα επιλογών σε ό,τι αφορά την επένδυση των αποθεματικών του ασφαλιστηρίου τους. Αυτή η παρατήρηση ήταν η πρώτη αναφορά σε ολόκληρο τον χώρο των ασφαλιστικών προϊόντων, γι’ αυτό που αποτέλεσε το κύριο χαρακτηριστικό των Unit Linked –τα οποία, βέβαια, εμφανίστηκαν πολύ αργότερα, όταν η ανάπτυξη στον χώρο της πληροφορικής έδωσε τη δυνατότητα στις ασφαλιστικές εταιρείες να πραγματοποιήσουν το ενδεχόμενο αυτό.1 Εδώ και πολλά χρόνια πλέον, τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τα Unit Linked έχουν κυριαρχήσει στις ασφαλίσεις ζωής, με προϊόντα που είναι συνδεδεμένα με αμοιβαία κεφάλαια διαφορετικού επενδυτικού προσανατολισμού (συντηρητικό – ισσοροπημένο – επιθετικό).
Από το 1994, χρονιά κατά την οποία τα Unit Linked προϊόντα έκαναν την είσοδό τους στην Ελλάδα, συμπληρώνονται 25 και πλέον χρόνια. Παρά την αρχική δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίστηκαν από Εταιρείες και δίκτυα διανομής, είχαν μια απότομη αύξηση στη συνέχεια. Η αύξηση αυτή συμβάδιζε με την αλματώδη άνοδο του ελληνικού χρηματιστηρίου, μια και συνδέθηκαν με τη δυνατότητα υψηλών αποδόσεων, στις περιπτώσεις όπου μπορούσε κάποιος να επιλέξει την επένδυση σε μετοχικά Αμοιβαία Εσωτερικού και να επωφεληθεί από τις τότε αποδόσεις του ΧΑΑ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των Ενεργητικών των Εσωτερικών Μεταβλητών Κεφαλαίων των ασφαλιστικών εταιρειών, που υποβοηθήθηκε από το λανσάρισμα Εφάπαξ προϊόντων Unit Linked με υψηλά ασφάλιστρα, που προωθήθηκαν κυρίως μέσω bancassurance, αφήνοντας πίσω τα παραδοσιακά συνταξιοδοτικά ή προγράμματα δημιουργίας κεφαλαίου, που υπήρχαν στην αγορά μέχρι τότε. Ωστόσο, αυτή την αλματώδη άνοδο ακολούθησε η βίαιη πτώση σε αποδόσεις και παραγωγή. Οι μαζικές εξαγορές ακολούθησαν ως αποτέλεσμα της σύνδεσης των Unit Linked με την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά και τη βίαιη πτώση της μετά την εξωπραγματική ευφορία του 1999.
Στη συνέχεια, παρά τη δυσφορία και την απροθυμία των Δικτύων να προωθήσουν προϊόντα χωρίς εγγυήσεις, που είναι κατά κύριο λόγο τα προϊόντα Unit Linked, οι ασφαλιστικές εταιρείες ποτέ δεν έπαψαν να ενδιαφέρονται για τα προϊόντα αυτά, οπότε η διάθεσή τους συνεχίστηκε αδιάλειπτα με εξαίρεση την περίοδο των capital controls και τις απαγορεύσεις που αυτή έφερε. Η αλήθεια είναι πως, όλα αυτά τα χρόνια, ελάχιστες εταιρείες προώθησαν πραγματικά προϊόντα με σημαντικά αποτελέσματα.
Μετά την παρατεταμένη παραμονή των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα και τον εκμηδενισμό των αποδόσεων σε επιλέξιμες επενδύσεις για την ασφαλιστική τοποθέτηση των παραδοσιακών προϊόντων εγγυημένης απόδοσης, οι ασφαλιστικές εταιρείες αναγκάστηκαν να κινηθούν σε ιδιαιτέρως χαμηλές εγγυήσεις, γεγονός το οποίο κατέστησε τα προϊόντα αυτά μη ελκυστικά για τους καταναλωτές. Αφετέρου, οι υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις που έφερε το Solvency II για αποταμιευτικά προϊόντα εγγυημένου επιτοκίου, τα κατέστησε άκρως ασύμφορα για τις ασφαλιστικές. Ο συνδυασμός, λοιπόν, αυτών των δύο παραγόντων, αφενός, του περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων και, αφετέρου, των υψηλών κεφαλαιακών απαιτήσεων του Solvency II, επανέφερε τα Unit Linked και πάλι στο προσκήνιο.
Τα Unit Linked αποτελούν, πλέον, στρατηγική επιλογή για σχεδόν όλες τις ασφαλιστικές εταιρείες ζωής. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί αυτής της στροφής, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.
Η σύγκριση μεταξύ Unit Linked προϊόντων είναι εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία, δεδομένου ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ των προϊόντων αυτών στο επίπεδο επενδυτικού ρίσκου, στο ύψος των εξόδων, αλλά και των παρεχόμενων ασφαλιστικών καλύψεων. Τα τυπικά Unit Linked προϊόντα παρέχουν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ διαφορετικών αμοιβαίων κεφαλαίων. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν διατεθεί στην ελληνική αγορά και κλειστά εφάπαξ προϊόντα, τα οποία ήταν συνδεδεμένα με κάποιο προεπιλεγμένο Επενδυτικό Κεφάλαιο (structure bonds, παράγωγα).
Ένα στοιχείο που υπάρχει διαθέσιμο στον μέσο καταναλωτή είναι η πορεία των αποδόσεων των συνδεδεμένων Αμοιβαίων Κεφαλαίων. Τα αμοιβαία κεφάλαια με τα οποία συνδέονται τα Unit Linked ποικίλλουν, μπορεί να είναι μετοχικά, ομολογιακά, διαθεσίμων κ.λπ. Συνήθως η επιλογή διαμορφώνεται αναλόγως του προφίλ του πελάτη. Όπως ισχύει εν γένει στις επενδύσεις, η επίτευξη υψηλότερης δυνητικής απόδοσης απαιτεί την ανάληψη μεγαλύτερου επενδυτικού κινδύνου. Πλέον είναι απαραίτητο, με βάση τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, να προτείνεται η βέλτιστη επιλογή προγράμματος και υποκείμενων επενδύσεων στον υποψήφιο πελάτη, με βάση το προφίλ του και τη διάθεση ανάληψης επενδυτικού κινδύνου από την πλευρά του.
Ενδεικτικά αναφέρω παρακάτω (βλ. Πίνακα 2) κάποιες επιλογές αμοιβαίων κεφαλαίων, οι οποίες έχουν να επιδείξουν σημαντικές αποδόσεις κατά τα τελευταία χρόνια.
Στην κατηγορία των μετοχικών αμοιβαίων κεφαλαίων, και επομένως κεφαλαίων υψηλού ρίσκου, ξεχωρίζουν το Eurobank (LF) Fund of Funds – Equity Blend, με απόδοση 59,63% σε βάθος 5ετίας, το οποίο είναι επιλέξιμο στο πρόγραμμα My investment Plan. το Metlife Greek equity multifund, με απόδοση 42,88% αντίστοιχα. το NN (L) Global Equity Opportunities I CAP, το οποίο επενδύει σε διεθνή χρηματιστήρια, με απόδοση 58,05%.
Στην κατηγορία τώρα κλειστών εφάπαξ Unit Linked προϊόντων, το Unit Linked-Εφάπαξ Εθνικής 10 Σειρά 1, για παράδειγμα, το οποίο είναι συνδεδεμένο 100% με ειδική προθεσμιακή εγγυημένης απόδοσης της ΕΤΕ, και ως εκ τούτου δεν έχει τις διακυμάνσεις των μετοχικών αμοιβαίων, έχει απόδοση 19,39% σε βάθος 5ετίας.
Οι παρελθοντικές αποδόσεις των Κεφαλαίων με τα οποία συνδέονται τα προϊόντα αυτά, συγκρινόμενες με τους δείκτες απόδοσης Κεφαλαίων αντίστοιχου ρίσκου, κατά την ίδια περίοδο, είναι ένα σημαντικό κριτήριο επιλογής. Συγχρόνως, όμως, έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε άλλους παράγοντες, όπως:
Tα προγράμματα Unit Linked δείχνουν να κατακτούν ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις δηλώνουν ότι η τάση είναι αυξητική και επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η πορεία των προϊόντων αυτών θα είναι επιτυχής.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει και η EIOPA, ενώ οι καταναλωτές αναζητούν υψηλότερες αποδόσεις, τίθεται το ζήτημα κατά πόσο ο μέσος καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει τα προϊόντα Unit Linked, δεδομένου ότι ορισμένα από τα προϊόντα αυτά είναι εξαιρετικά πολύπλοκα, ενώ κάποια παρουσιάζουν υψηλό κόστος και πολύπλοκες δομές, με υψηλές προμήθειες. Οι παράγοντες αυτοί αυξάνουν τις ανησυχίες σχετικά με πιθανές λανθασμένες πωλήσεις και τη σχέση ποιότητας/τιμής.
Καθοριστικός παράγοντας για την περαιτέρω πορεία των προϊόντων Unit Linked είναι σίγουρα η σωστή ανάλυση αναγκών του υποψηφίου ασφαλισμένου και η ενημέρωση από κατάλληλα καταρτισμένο σύμβουλο, με σκοπό τον προσδιορισμό του επενδυτικού προφίλ του πελάτη του, αλλά και πιθανόν η επανεξέταση των επιλογών του συμβολαίου του σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η σωστή ενημέρωση του πελάτη σε συνδυασμό με κάποιους βασικούς κανόνες, όπως η διασπορά κινδύνου, θα συμβάλουν στη διατηρησιμότητα σε βάθος χρόνου των συμβολαίων αυτών.
Σήμερα, διαθέτουμε ένα νομοθετικό πλαίσιο (Solvency II, IDD, GDPR, AML) και μια εποπτεία (Τράπεζα της Ελλάδος) που μπορούν να λειτουργήσουν ως ασφαλιστικές δικλίδες για την ορθότερη προώθηση των προϊόντων Unit Linked. Μαθαίνοντας από τα όποια λάθη και τα κακώς κείμενα του περελθόντος, θεωρώ ότι εταιρείες και δίκτυα κατάλληλα εκπαιδευμένα μπορούν, μέσα από τη διάθεση Unit Linked προγραμμάτων, να δώσουν διέξοδο και να προτείνουν λύσεις στην ανάγκη για μακροχρόνια αποταμίευση, δημιουργία κεφαλαίων και συμπληρωματική σύνταξη. Έχουμε μια νέα ευκαιρία ως ασφαλιστική αγορά για τη δημιουργία μακροχρόνιων σχέσεων εμπιστοσύνης με τους πελάτες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πελάτης σήμερα είναι περισσότερο ενημερωμένος γι’ αυτό που αγοράζει. Ξέρει τι ζητά, κάνει συγκρίσεις και επιλέγει.
*Η κα Αγγελική Μουρατίδου είναι Μαθηματικός, αδειούχος Αναλογιστής από το 1995 και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος (MBA). Είναι μέλος της Ένωσης Αναλογιστών Ελλάδος (F.H.A.S.) και έχει διατελέσει εκπρόσωπός της στην Ευρωπαϊκή Ένωση Αναλογιστών (G.C.A.E.) καθώς και αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Έχει εργαστεί ως Διευθύντρια Αναλογιστικών Τμημάτων Ασφαλίσεων Ζωής και Γενικών Ασφαλίσεων. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της ως στέλεχος στον ασφαλιστικό τομέα ανέλαβε ορισμένες ιδιαίτερα απαιτητικές θέσεις: Γενική Διευθύντρια στην NBG Bancassurance, θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας, Γενική Διευθύντρια και επικεφαλής Αναλογιστής στην Credit Agricole Life. Σήμερα, είναι επικεφαλής Αναλογιστής στην εταιρεία SANY Συμβουλευτική.